朱子治家格言

朱子治家格言

黎明即起，灑掃庭除，要內外整潔 既昏便息，關鎖門戶，必親自檢點 一粥一飯，當思來處不易． 半絲半縷，恆念物力維艱。 宜未雨而綢繆，毋臨渴而掘井。 自奉必須儉約，宴客切勿留連。 器具質而潔，瓦缶勝金玉。 飲食約而精，園蔬勝珍饈。 勿營華屋，勿謀良田。 三姑六婆，實淫盜之媒． 婢美妾嬌，非閨房之福。 奴僕勿用俊美，妻妾切忌艷妝。 祖宗雖遠，祭祀不可不誠． 子孫雖愚，經書不可不讀。 居身務期質樸，教子要有義方。 勿貪意外之財，勿飲過量之酒。 與肩挑貿易，勿佔便宜． 見貧苦親鄰，須多溫恤。 刻薄成家，理無久享． 倫常乖舛，立見消亡。 兄弟叔侄，須多分潤寡． 長幼內外，宜法屬辭嚴。 聽婦言，乖骨肉，豈是丈夫． 重資財，薄父母，不成人子。 嫁女擇佳婿，毋索重聘． 娶媳求淑女，毋計厚奩。 見富貴而生讒容者，最可恥． 遇貧窮而作驕態者，賤莫甚。 居家戒爭訟，訟則終凶。 處世戒多言，言多必失。 毋恃勢力而凌逼孤寡， 勿貪口腹而恣殺生禽。 乖僻自是，悔誤必多． 頹惰自甘，家道難成。 狎昵惡少，久必受其累． 屈誌老成，急則可相依。 輕聽發言，安知非人之譖訴， 當忍耐三思． 因事相爭，安知非我之不是， 須平心遭暗想。 施惠勿念，受恩莫忘。 凡事當留余地，得意不宜再往。 人有喜慶，不可生妒忌心。 人有禍患，不可生喜幸心。 善欲人見，不是真善． 惡恐人知，便是大惡。 見色而起淫心，報在妻女． 匿怨而用暗箭，禍延子孫。 家門和順，雖饔飧不繼， 亦有余歡． 國課早完，即囊橐無余， 自得至樂 讀書誌在聖賢，為官心存君國。 守分安命，順時聽天。 為人若此，庶乎近焉。

Lê minh tức khởi sái tảo đình trừ, yếu nội ngoại chỉnh khiết Ký hôn tiện tức, quan tỏa môn hộ, tất thân tự kiểm điểm. Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị Bán ty bán lũ, hằng niệm vật lực duy nan Nghi vị vũ nhi trù mậu, vô lâm khát nhi quật tỉnh. Tự phụng tất tu kiệm ước, yến khách  thiết vật lưu liên. Khí cụ chất nhi khiết, ngõa phẫu  thắng kim ngọc Ẩm thực ước nhi tinh, viên sơ thắng trân tu Vật doanh hoa ốc, vật mưu lương điền. Tam cô lục bà, thật dâm đạo chi môi Tỳ mỹ thiếp kiều, phi khuê phòng chi phúc Nô bộc vật dụng tuấn mỹ, thê thiếp thiết kỵ diễm trang. Tổ tông tuy viễn, tế tự bất khả bất thành Tử tôn tuy ngu, kinh thư bất khả bất độc. Cư thân vụ  kỳ chất phác, giáo tử yếu hữu nghĩa phương Vật tham ý ngoại chi tài, vật ẩm quá lượng chi tửu Dữ kiên khiêu mậu dịch, vật chiếm tiện nghi. Khắc bạc thành gia, lý vô cửu hưởng Luân thường quai suyến, lập kiến tiêu vong. Huynh đệ thúc điệt, tu đa phân nhuận quả Trưởng ấu nội ngoại, nghi pháp thuộc từ nghiêm. Thính thê ngôn, quai cốt nhục, khởi thị trượng phu. Trọng tư tài, bạc phụ mẫu, bất thành nhân tử. Giá nữ trạch giai tế, vô sách trọng sính. Thú tức cầu thục nữ, vô kế hậu liêm. Kiến phú quý nhi sinh siểm dung giả, tối khả sỉ. Ngộ bần cùng nhi tác kiêu thái giả, tiện mạc thậm. Cư gia giới tranh tụng, tụng tắc chung hung. Xứ thế giới đa ngôn, ngôn đa tất thất. Vô thị thế lực nhi lăng bức cô quả. Vật tham khẩu phúc nhi tứ sát sinh cầm. Quai tịch tự thị, hối ngộ tất đa Đồi nọa tự cam, gia đạo nan thành Áp nặc ác thiểu, cửu tất thụ kỳ lụy Khuất chí lão thành cấp tắc khả tương y Khinh thính phát ngôn, an tri phi nhân chi sàm tố, đương nhẫn nại tam tư Nhân sự tương tranh, an tri phi ngã chi bất thị, tu bình tâm  ám tướng Thi huệ vô niệm, thụ ân mạc vong Phàm sự đương lưu dư địa, đắc ý bất nghi tái vãng. Nhân hữu hỷ khánh, bất khả sinh đố kỵ tâm Nhân hữu họa hoạn, bất khả sinh hỷ hạnh tâm. Thiện dục nhân kiến, bất thị chân thiện Ác khủng nhân tri, tiện thị đại ác Kiến sắc nhi khởi dâm tâm, báo tại thê nữ Nặc oán nhi dụng ám tiễn, họa đình tử tôn. Gia môn hòa thuận, tuy ung san bất kế , diệc hữu dư hoan Quốc khóa tảo hoàn, tắc năng tháo vô dư, tự đắc chí lạc. Độc thư chí tại thánh hiền, vi quan tâm tồn quân quốc Thủ phân an mệnh, thuận thời thính thiên. Vi nhân nhược thử, thứ hồ cận yên

1 Mờ sáng phải dậy, rảy quét sân hè, cốt cho trong ngoài đều sạch sẽ.

2. Đêm đến khi đi ngủ , đóng khóa cửa ngõ, tất phải tự mình đi coi nom.

3. Một húp cháo , một hột cơm,  nên nghĩ kiếm được không phải là dễ.

4. Một đoạn tơ, một sợi vải , phải nhớ làm ra rất khó khăn.

5. Phòng bị từ lúc chưa mưa , chớ để lúc khát mới đào giếng.

6. Tự phụng mình nên kiệm ước, thết đãi khách chớ lưu liên.

7. Đồ dùng mộc mạc mà sạch sẽ, chậu sành hơn vàng ngọc.

8. Ăn uống bớt ít mà tinh vi, rau vườn hơn thịt cá.

9. Chớ làm nhà đẹp.

10. Chớ mưu ruộng tốt.

11. Tam cô lục bà đó là mồi dâm đạo.

12. Tỳ xinh thiếp đẹp ,không phải phúc khuê phòng.

13. Tôi tớ chớ dùng kẻ đẹp trai.

14. Thê thiếp nên cấm sự làm dáng.

15. Tổ tôn dù xa,tế tự vẫn phải thành.

16. Con cháu dù ngu ,kinh sách vẫn phải dậy.

17. Xửmình phải nên cần kiệm mộc mạc.

18. Dạy con cần có nghĩa lý phép tắc.

19. Chớ tham của bắt được.

20. Chớ uống rượu qua say.

21. Đối với những kẻ gồng gánh,bán chác chớ chiếm phần lợi về mình.

22. Thấy những kẻ thân lân cùng khổ,  nên đem lòng thể tuất.

23. Khắc bạc làm nên giàu có , không hưởng được lâu.

24. Ăn ở trái cả luân thường , tiêu duyệt trông thấy.

25. Anh, em, chú, cháu nên nhiều sẻ thiếu bù.

26. Lớn bé trong nhà nên ở nghiêm nói thẳng.

27. Nghe lời vợ trái tình cốt nhục, không phải trượng phu.

28. Trọng tiền của,bạc với mẹ cha là con bất hiếu.

29. Gả con chọn rể hiền, chớ đòi nặng lễ.

30. Lấy dâu cần gái nết,chớ hám của nhiều.

31. Thấy kẻ giầu sang mà ra dáng nịnh hót,xấu hổ gì bằng.

32. Gặp người nghèo khổ mà làm bộ kiêu căng, hèn mạt quá lắm.

33. Ở trong nhà chớ nên tranh kiện,đã kiện tất chẳng ra gì.

34. Ra với đời chớ có nói nhiều, hay nói có khi lầm lỡ.

35. Chớ cậy thế lực mà hiếp bách những người cô quả.

36. Chớ ham ăn uống mà giết hại các giống chim muông.

37. Gàn giở tự cho là phải,tất nhiều sự lầm lỡ.

38. Hènkém cam chịu một bề ,không sao mong khá được.

39. Thân kẻ ác thiếu ,lâu ngày tất lụy đến mình.

40. Chịu khuất bậc lão thành, lúc cấp có thể nương nhờ.

41. Nghe sao nói thế ,biết đâu chẳng là người gièm pha vậy nên nghĩ kỹ.

42. Nhân việc tranh nhau,biết đâu chính mình không phải,nên phải suy xét.

43. Làm ơn cho người chớ nghĩ.

44. Chịu ơn người chớ nên quên.

45. Làm việc gì chớ làm quá.

46. Khi đắc ý thì nên thôi.

47. Người có việc vui mừng chớ đem lòng ghen ghét.

48. Người có việc tai vạ chớ đem lòng vui mừng.

49. Làm việc thiện mong cho người thấy, việc thiện ấy không thực.

50. Làm việc ác chỉ sợ người biết,điều ác ấy thực là to.

51. Thấy gái đẹp mà nổi lòng dâm,vợ con chịu ngay ác báo.

52. Giấu sự oán mà ngầm làm hại, con cháu phải chịu vạ lây

53. Cửa nhà hòa thuận dẫu đói cũng vui.

54. Đọc sách chí ở thánh hiền.

55. Làm quan lòng nghĩ đến dân nước.

Làm người được như thế ,có thể gọi là người.